Oxidasiyon
صفحه 1 از 1
Oxidasiyon
اکسیداسیون-احیا
واکنشی را که در آن ، تبادل الکترون صورت میگیرد، واکنش اکسیداسیون- احیا Oxidation - reduction نامیده میشود.
تبادل الکترونی
احیا کننده 1<----- ne + احیا کننده 1
اکسید کننده 2<-----ne - احیا کننده 2
اکسید کننده 2 + اکسید کننده1<----- احیا کننده 2 + احیا کننده 1
پس در نتیجه تبادل الکترونی بین یک اکسید کننده و یک احیا کننده یک واکنش شیمیایی رخ می دهد.
فرآیند اکسیداسیون (اکسایش(
فرآیندی است که در آن یک جسم (اکسید کننده( الکترون میگیرد و عدد اکسایش یک اتم افزایش مییابد.
فرآیند احیا (کاهش(
فرایندی است که در آن یک جسم (احیا کننده) الکترون از دست میدهد و عدد اکسایش یک اتم کاهش مییابد.
مثالی از واکنشهای اکسایش و کاهش
بر این اساس ، واکنش زیر یک واکنش اکسایش و کاهش میباشد. چون عدد اکسایش اتم S از صفر به +4 افزایش پیدا میکند و میگوییم گوگرد اکسید شده است و عدد اکسایش اتم O از صفر به -2 کاهش پیدا کرده است و میگوییم اکسیژن کاهیده شده است:
S + O2 → SO2
که در آن ، در طرف اول عدد اکسیداسیون هر دو ماده صفر و در طرف دوم ، عدد اکسیداسیون گوگرد در ترکیب +4 و اکسیژن ، -2 است.
اما در واکنش زیر اکسایش- کاهش انجام نمیشود، زیرا تغییری در عدد اکسایش هیچ یک از اتمها به وجود نیامده است:
SO2 + H2O → H2SO4
که در SO2 ، عدد اکسیداسیون S و O بترتیب ، +4 و -2 و در آب ، عدد اکسیداسیون H و O بترتیب +1 و -2 و در اسید در طرف دوم ، عدد اکسیداسیون H و S و O بترتیب ، +1 ، +4 و -2 است.
عامل اکسنده و عامل کاهنده
با توجه به چگونگی نسبت دادن اعداد اکسایش ، واضح است که نه عمل اکسایش و نه عمل کاهش بتنهایی انجام پذیر نیستند. چون یک ماده نمیتواند کاهیده شود مگر آن که همزمان ماده ای دیگر ، اکسید گردد، ماده کاهیده شده ، سبب اکسایش است و لذا عامل اکسنده نامیده میشود و مادهای که خود اکسید میشود، عامل کاهنده مینامیم.
بعلاوه در هر واکنش ، مجموع افزایش اعداد اکسایش برخی عناصر ، باید برابر مجموع کاهش عدد اکسایش عناصر دیگر باشد. مثلا در واکنش گوگرد و اکسیژن ، افزایش عدد اکسایش گوگرد ، 4 است. تقلیل عدد اکسایش ، 2 است، چون دو اتم در معادله شرکت دارد، کاهش کل ، 4 است.
موازنه معادلات اکسایش- کاهش
دو روش برای موازنه واکنشهای اکسایش- کاهش بکار برده میشود: روش یون- الکترون و روش عدد اکسایش.
روش یون- الکترون برای موازنه معادلات اکسایش- کاهش
در موازنه معادلات به روش یون- الکترون ، دو دستور کار که کمی با هم متفاوتاند، مورد استفاده قرار میگیرد. یکی برای واکنشهایی که در محلول اسیدی انجام میگیرد و دیگری برای واکنشهایی که در محلول قلیایی صورت میپذیرد.
•مثالی برای واکنشهایی که در محلول اسیدی رخ میدهد، عبارت است:
Cr2O7-2 + Cl- → Cr+3 + Cl2
این واکنش موازنه نشده ، طی عملیات زیر موازنه می شود:
_ابتدا معادله را به صورت دو معادله جزئی که یکی برای نشان دادن اکسایش و دیگری برای نشان دادن کاهش است، تقسیم کرده و عنصر مرکزی را در هر یک از این نیم واکنش ها موازنه می کنیم:
Cr2O7-2 → 2Cr+3
2Cl- → Cl2
_اتمهای O و H را موازنه میکنیم. در سمتی که کمبود اکسیژن دارد، به ازای هر اکسیژن یک H2O اضافه میکنیم و در سمتی که کمبود هیدروژن دیده میشود، با افزودن تعداد مناسب +H آن را جبران می کنیم. در مثال بالا، طرف راست ، معادله جزئی اول 7 اتم اکسیژن کم دارد، پس به طرف مزبور 7H2O افزوده میشود. پس اتمهای H معادله جزئی اول را با اضافه کردن چهارده +H به طرف چپ معادله، موازنه میکنیم. معادله جزئی دوم ، بصورت نوشته شده ، از لحاظ جرمی ، موازنه است:
14H+ + Cr2O7-2 → 2Cr+3 + 7H2O
2Cl-→Cl2
_در مرحله بعد ، باید معادلات جزئی را از نظر بار الکتریکی موازنه میکنیم. در معادله جزئی جمع جبری بار الکتریکی طرف چپ برابر +12 و در طرف راست +6 است. 6 الکترون به سمت چپ اضافه میشود تا موازنه بار برای معادله جزئی اول حاصل شود. معادله دوم با افزودن دو الکترون به طرف راست ان موازنه میشود، ولی چون تعداد الکترونهای از دسترفته در یک معادله جزئی باید برابر تعداد الکترونهای بدست آمده در معادله جزئی دیگر باشد، بنابراین طرفین معادله جزئی دوم را در 3 ضرب میکنیم:
6e- + 14H+ +Cr2O7-2 → 2Cr+3 + 7H2O
6Cl- → 3Cl2 + 6e
_معادله نهایی ، با افزایش دو معادله جزئی و حذف الکترونها بدست میآید:
14H+ + Cr2O7-2 + 6Cl- → 2Cr+3 + 3Cl2 + 7H2O
•مثالی برای واکنش هایی که در محلول قلیایی صورت میگیرد:
MnO4- + N2H4 → MnO2 + N2
_معادله به دو معادله جزئی تقسیم می شود:
MnO4- → MnO2
N2H4→N2
_برای موازنه H و O در این واکنشها ، درسمتی که کمبود اکسیژن دارد، به ازای هر اتم اکسیژن -2OH و سمت دیگر یک H2O اضافه میکنیم و در سمتی که کمبود هیدروژن دارد به ازای هر اتم هیدروژن ، یک H2O و در سمت مقابل یک -OH اضافه میکنیم. سمت راست معادله جزئی اول دو اتم O کم دارد. لذا -4OH به سمت راست و 2H2Oبه سمت چپ میافزاییم:
2H2O + MnO4- → MnO2 + 4OH
برای موازنه جرمی معادله جزئی دوم ، باید چهار اتم هیدروژن به سمت راست اضافه کنیم، لذا 4H2O به سمت راست و -4OH به سمت چپ اضافه میکنیم:
-4OH + N2H4 → N2 + 4H2O
_برای موازنه بار الکتریکی ، هر جا لازم است، الکترون اضافه میکنیم و در این جا بطرف چپ معادله جزئی اول ، سه الکترون و بطرف چپ معادله جزئی دوم ، چهار الکترون افزوده میشود و برای موازنه کردن الکترونهای بدست آمده و از دست رفته ، مضرب مشترک گرفته و معادله اول را در 4 و معادله دوم را در 3 ، ضرب میکنیم:
12e- + 8H2 + 4MnO4- → 4MnO2 + 16OH
_جمع دو معادله جزئی، معادله نهایی را بدست میدهد:
4MnO4- + 3N2H4 →4OH- + 4MnO2 + 3N2 + 4H2O
روش عدد اکسایش برای موازنه واکنشهای اکسایش- کاهش
موازنه شامل سه مرحله است. برای مثال واکنش نیتریک اسید و هیدروژن سولفید را در نظر میگیریم. معادله موازنه نشده به قرار زیر است:
HNO3 + H2S→ NO + S + H2O
_برای تشخیص اتمهایی که کاهیده یا اکسیده میشوند، اعداد اکسایش آنها را از معادله بدست میآوریم:
نیتروژن کاهیده شده (از +5 به +2 ، کاهشی معادل 3 در عدد اکسایش) و گوگرد اکسید شده است (از -2 به صفر ، یعنی افززایشی معادل 2 در عدد اکسایش(.
_برای ان که مجموع کاهش در اعداد اکسایش برابر با مجموع افزایش این اعداد باشد، ضرایبی متناسب به هر ترکیب نسبت میدهیم:
2HNO3 + 3H2S→2NO + 3S +H2O
_موازنه معادله را ، با بررسی دقیقتر ، کامل میکنیم. در مراحل پیشین تنها موازنه موادی مطرح شد که اعداد اکسایش انها تغییر میکند. در این مثال ، هنوز ضریبی برای H2O در نظر گرفته نشده است. ولی ملاحظه میشود که در سمت چپ واکنش 8 اتم H وجود دارد. همان سمت 4 اتم O نیز اضافی دارد. بنابراین ، برای تکمیل موازنه ، باید در سمت راست معادله ، 4H2O نشان داده شود:
2HNO3 + 3H2S → 2NO +3S + 4H2O
پس معادلات اکسایش- کاهش مانند واکنشهای الکتروشیمیایی و واکنش های یونی را میتوان با یکی از دو روش نامبرده موازنه کرد.
واکنشی را که در آن ، تبادل الکترون صورت میگیرد، واکنش اکسیداسیون- احیا Oxidation - reduction نامیده میشود.
تبادل الکترونی
احیا کننده 1<----- ne + احیا کننده 1
اکسید کننده 2<-----ne - احیا کننده 2
اکسید کننده 2 + اکسید کننده1<----- احیا کننده 2 + احیا کننده 1
پس در نتیجه تبادل الکترونی بین یک اکسید کننده و یک احیا کننده یک واکنش شیمیایی رخ می دهد.
فرآیند اکسیداسیون (اکسایش(
فرآیندی است که در آن یک جسم (اکسید کننده( الکترون میگیرد و عدد اکسایش یک اتم افزایش مییابد.
فرآیند احیا (کاهش(
فرایندی است که در آن یک جسم (احیا کننده) الکترون از دست میدهد و عدد اکسایش یک اتم کاهش مییابد.
مثالی از واکنشهای اکسایش و کاهش
بر این اساس ، واکنش زیر یک واکنش اکسایش و کاهش میباشد. چون عدد اکسایش اتم S از صفر به +4 افزایش پیدا میکند و میگوییم گوگرد اکسید شده است و عدد اکسایش اتم O از صفر به -2 کاهش پیدا کرده است و میگوییم اکسیژن کاهیده شده است:
S + O2 → SO2
که در آن ، در طرف اول عدد اکسیداسیون هر دو ماده صفر و در طرف دوم ، عدد اکسیداسیون گوگرد در ترکیب +4 و اکسیژن ، -2 است.
اما در واکنش زیر اکسایش- کاهش انجام نمیشود، زیرا تغییری در عدد اکسایش هیچ یک از اتمها به وجود نیامده است:
SO2 + H2O → H2SO4
که در SO2 ، عدد اکسیداسیون S و O بترتیب ، +4 و -2 و در آب ، عدد اکسیداسیون H و O بترتیب +1 و -2 و در اسید در طرف دوم ، عدد اکسیداسیون H و S و O بترتیب ، +1 ، +4 و -2 است.
عامل اکسنده و عامل کاهنده
با توجه به چگونگی نسبت دادن اعداد اکسایش ، واضح است که نه عمل اکسایش و نه عمل کاهش بتنهایی انجام پذیر نیستند. چون یک ماده نمیتواند کاهیده شود مگر آن که همزمان ماده ای دیگر ، اکسید گردد، ماده کاهیده شده ، سبب اکسایش است و لذا عامل اکسنده نامیده میشود و مادهای که خود اکسید میشود، عامل کاهنده مینامیم.
بعلاوه در هر واکنش ، مجموع افزایش اعداد اکسایش برخی عناصر ، باید برابر مجموع کاهش عدد اکسایش عناصر دیگر باشد. مثلا در واکنش گوگرد و اکسیژن ، افزایش عدد اکسایش گوگرد ، 4 است. تقلیل عدد اکسایش ، 2 است، چون دو اتم در معادله شرکت دارد، کاهش کل ، 4 است.
موازنه معادلات اکسایش- کاهش
دو روش برای موازنه واکنشهای اکسایش- کاهش بکار برده میشود: روش یون- الکترون و روش عدد اکسایش.
روش یون- الکترون برای موازنه معادلات اکسایش- کاهش
در موازنه معادلات به روش یون- الکترون ، دو دستور کار که کمی با هم متفاوتاند، مورد استفاده قرار میگیرد. یکی برای واکنشهایی که در محلول اسیدی انجام میگیرد و دیگری برای واکنشهایی که در محلول قلیایی صورت میپذیرد.
•مثالی برای واکنشهایی که در محلول اسیدی رخ میدهد، عبارت است:
Cr2O7-2 + Cl- → Cr+3 + Cl2
این واکنش موازنه نشده ، طی عملیات زیر موازنه می شود:
_ابتدا معادله را به صورت دو معادله جزئی که یکی برای نشان دادن اکسایش و دیگری برای نشان دادن کاهش است، تقسیم کرده و عنصر مرکزی را در هر یک از این نیم واکنش ها موازنه می کنیم:
Cr2O7-2 → 2Cr+3
2Cl- → Cl2
_اتمهای O و H را موازنه میکنیم. در سمتی که کمبود اکسیژن دارد، به ازای هر اکسیژن یک H2O اضافه میکنیم و در سمتی که کمبود هیدروژن دیده میشود، با افزودن تعداد مناسب +H آن را جبران می کنیم. در مثال بالا، طرف راست ، معادله جزئی اول 7 اتم اکسیژن کم دارد، پس به طرف مزبور 7H2O افزوده میشود. پس اتمهای H معادله جزئی اول را با اضافه کردن چهارده +H به طرف چپ معادله، موازنه میکنیم. معادله جزئی دوم ، بصورت نوشته شده ، از لحاظ جرمی ، موازنه است:
14H+ + Cr2O7-2 → 2Cr+3 + 7H2O
2Cl-→Cl2
_در مرحله بعد ، باید معادلات جزئی را از نظر بار الکتریکی موازنه میکنیم. در معادله جزئی جمع جبری بار الکتریکی طرف چپ برابر +12 و در طرف راست +6 است. 6 الکترون به سمت چپ اضافه میشود تا موازنه بار برای معادله جزئی اول حاصل شود. معادله دوم با افزودن دو الکترون به طرف راست ان موازنه میشود، ولی چون تعداد الکترونهای از دسترفته در یک معادله جزئی باید برابر تعداد الکترونهای بدست آمده در معادله جزئی دیگر باشد، بنابراین طرفین معادله جزئی دوم را در 3 ضرب میکنیم:
6e- + 14H+ +Cr2O7-2 → 2Cr+3 + 7H2O
6Cl- → 3Cl2 + 6e
_معادله نهایی ، با افزایش دو معادله جزئی و حذف الکترونها بدست میآید:
14H+ + Cr2O7-2 + 6Cl- → 2Cr+3 + 3Cl2 + 7H2O
•مثالی برای واکنش هایی که در محلول قلیایی صورت میگیرد:
MnO4- + N2H4 → MnO2 + N2
_معادله به دو معادله جزئی تقسیم می شود:
MnO4- → MnO2
N2H4→N2
_برای موازنه H و O در این واکنشها ، درسمتی که کمبود اکسیژن دارد، به ازای هر اتم اکسیژن -2OH و سمت دیگر یک H2O اضافه میکنیم و در سمتی که کمبود هیدروژن دارد به ازای هر اتم هیدروژن ، یک H2O و در سمت مقابل یک -OH اضافه میکنیم. سمت راست معادله جزئی اول دو اتم O کم دارد. لذا -4OH به سمت راست و 2H2Oبه سمت چپ میافزاییم:
2H2O + MnO4- → MnO2 + 4OH
برای موازنه جرمی معادله جزئی دوم ، باید چهار اتم هیدروژن به سمت راست اضافه کنیم، لذا 4H2O به سمت راست و -4OH به سمت چپ اضافه میکنیم:
-4OH + N2H4 → N2 + 4H2O
_برای موازنه بار الکتریکی ، هر جا لازم است، الکترون اضافه میکنیم و در این جا بطرف چپ معادله جزئی اول ، سه الکترون و بطرف چپ معادله جزئی دوم ، چهار الکترون افزوده میشود و برای موازنه کردن الکترونهای بدست آمده و از دست رفته ، مضرب مشترک گرفته و معادله اول را در 4 و معادله دوم را در 3 ، ضرب میکنیم:
12e- + 8H2 + 4MnO4- → 4MnO2 + 16OH
_جمع دو معادله جزئی، معادله نهایی را بدست میدهد:
4MnO4- + 3N2H4 →4OH- + 4MnO2 + 3N2 + 4H2O
روش عدد اکسایش برای موازنه واکنشهای اکسایش- کاهش
موازنه شامل سه مرحله است. برای مثال واکنش نیتریک اسید و هیدروژن سولفید را در نظر میگیریم. معادله موازنه نشده به قرار زیر است:
HNO3 + H2S→ NO + S + H2O
_برای تشخیص اتمهایی که کاهیده یا اکسیده میشوند، اعداد اکسایش آنها را از معادله بدست میآوریم:
نیتروژن کاهیده شده (از +5 به +2 ، کاهشی معادل 3 در عدد اکسایش) و گوگرد اکسید شده است (از -2 به صفر ، یعنی افززایشی معادل 2 در عدد اکسایش(.
_برای ان که مجموع کاهش در اعداد اکسایش برابر با مجموع افزایش این اعداد باشد، ضرایبی متناسب به هر ترکیب نسبت میدهیم:
2HNO3 + 3H2S→2NO + 3S +H2O
_موازنه معادله را ، با بررسی دقیقتر ، کامل میکنیم. در مراحل پیشین تنها موازنه موادی مطرح شد که اعداد اکسایش انها تغییر میکند. در این مثال ، هنوز ضریبی برای H2O در نظر گرفته نشده است. ولی ملاحظه میشود که در سمت چپ واکنش 8 اتم H وجود دارد. همان سمت 4 اتم O نیز اضافی دارد. بنابراین ، برای تکمیل موازنه ، باید در سمت راست معادله ، 4H2O نشان داده شود:
2HNO3 + 3H2S → 2NO +3S + 4H2O
پس معادلات اکسایش- کاهش مانند واکنشهای الکتروشیمیایی و واکنش های یونی را میتوان با یکی از دو روش نامبرده موازنه کرد.
javad namjoo- تعداد پستها : 154
تاريخ التسجيل : 2008-02-17
Adad Oxayesh
عدد اکسایشI
مفهوم عدد اکسایش چیست؟
به هر اتم از یک مولکول یا از یک یون مرکب (پیچیده) مانند ، ، و یا به هر اتم به حالت آزاد یا به صورت یون ساده مانند ، ، و عددی به نام عدد اکسایش نسبت میدهند. این عدد حالت اکسایش اتم مورد نظر را در نمونههای بالا نشان میدهد. تخصیص یک عدد مناسب به هر اتم، تدبیر مفیدی است که ما را در موازنه واکنشهای اکسایش- کاهش کمک میکند. قواعد زیر چگونگی اختصاص دادن اعداد اکسایش مناسب به اتمها را معلوم میدارد.
الف. عدد اکسایش کلیه اتمهای عناصر به حالت آزاد مساوی صفر است. مثلاً عدد اکسایش اتم اکسیژن در اکسیژن آزاد مساوی صفر است و یا عدد اکسایش در و در نیز مساوی صفر است. به همین ترتیب، عدد اکسایش در فلز آهن، در فلز مس و مانند آنها هم مساوی صفر است.
ب. عدد اکسایش هر یون ساده با بار الکتریکی آن برابر است. برای مثال عدد اکسایش هر یک از یونهای ، ، ، ، به ترتیب برابر 1+ ، 2+ ، 3+ ، 1- و 2- است.
ج. عدد اکسایش اتم اکسیژن در اغلب ترکیبات اکسیژندار برابر 2- است. در پروکسیدها که حاوی یون پروکسیدند ، عدد اکسایش اتم برابر 1- و در سوپراکسیدها که محتوی یون هستند، عدد اکسایش اتم برابر است. عدد اکسایش اتم در ترکیبات فلوئور با اکسیژن مانند مساوی 2+ است.
د. عدد اکسایش اتم در اغلب ترکیبات ئیدروژندار برابر 1+ و در ئیدریدهای فلزی، مثل عدد اکسایش برابر 1- است.
ه. در پیوندهای کوالانسی قطبی، الکترونهای پیوندی را یکجا به اتم الکترونگاتیوتر نسبت میدهیم و از آنجا، عدد اکسایش اتمهای شرکت کننده در پیوند را تعیین میکنیم. در این شرایط، عدد اکسایش هر اتم، با بار الکتریکی نسبت داده شدهای که از این طریق بدست میآورد یکسان است. به عنوان مثال، در ، زوج الکترون پیوند کوالانسی بین اتم و اتم را کلاً به نسبت میدهیم. از این راه بار الکتریکی مساوی 1- و از آن برابر 1+ خواهد شد.
و. مجموع اعداد اکسایش تمام اتمهای یک مولکول خنثی برابر صفر است.
ز. مجموع اعداد اکسایش تمام اتمهای یک یون (پیچیده) مرکب مساوی بار الکتریکی آن یون است.
چگونه عدد اکسایش برخی اتمها را در ترکیبات تعیین میکنند؟
با در نظر گرفتن جدول زیر و قواعد بیان شده، به آسانی میتوان عدد اکسایش هر اتمی را در هر نوع ترکیبی محاسبه کرد.
جسم عدد اکسایش
اتم عنصر در حالت آزاد صفر
اتم عنصر در یون سادهبارالکتریکی یون
ئیدروژن در ترکیبات1+ (جز در ئیدریدهای فلزی)
اکسیژن در ترکیبات2- (جز در پروکسیدها، سوپراکسیدها و در ترکیبات با فلوئور)
مثال 1
عدد اکسایش اتم در چیست؟
حل.
جمع جبری اعداد اکسایش یک مولکول باید صفر شود. بنابراین:
0=(عدد اکسایش )4 + (عدد اکسایش ) + (عدد اکسایش )3
عدد اکسایش را، فرض میکنیم. هر عدد اکسایش برابر +1 (قاعده7) و هر عدد اکسایشی برابر –2 (قاعده 6) دارد.
مثال 2
عدد اکسایش در کلسیم پرکلرات، ، چقدر است؟
حل.
0= (عدد اکسایش )8 + (عدد اکسایش )2 + (عدد اکسایش )
اگر را به جای عدد اکسایش بکار بریم، چون عنصر گروه است عدد اکسایش آن +2 یعنی برابر بار روی یون است. عدد اکسایش ، -2 است. بنابراین:
این نوع مسئله، راه حل دیگری نیز دارد. چون بار یون ، +2 است و چون در برابر هر یون کلسیم دو یون پرکلرات وجود دارد، بنابراین بار یون پرکلرات، باید –1 باشد و فرمول یونی آن است. بنابراین:
-1 = (عدد اکسایش )4 + (عدد اکسایش )
عدد اکسایش +7 و اعداد اکسایش مشابه باید با احتیاط مورد تفسیر قرار گیرند. این اعداد، نشانه بار یونی که معنای خاص فیزیکی دارد، نیستند، بلکه تنها با قراردادی اختیاری بدست آمدهاند. در عین حال این ارقام در بسیاری محاسبات مفید هستند.
مثال 3
عدد اکسایش در اسید بوریک را حساب کنید.
حل.
عدد اکسایش اتم در ترکیب بالا
مثال 4
عدد اکسایش اتم را در حساب کنید.
حل.
عدد اکسایش در یون داده شده
مثال 5
میانگین عدد اکسایش اتم در (تیوسولفات سدیم) را حساب کنید.
حل.
مثال 6
میانگین عدد اکسایش را در حساب کنید.
از و بدست آمده است. عدد اکسایش اتم در اکسید اولی3+ و در دومی2+ است. عدد اکسایش که در بالا محاسبه شد با هیچ کدام از آن دو مطابقت ندارد. اما عدد میانگین عدد اکسایش دو اتم آهن با عدد اکسایش3+ و یک اتم با عدد اکسایش2+ را میرساند. یعنی:
درصورتیکه اتمهای عنصری در یک ترکیب، بیش از یک عدد اکسایش داشته باشد، عدد اکسایشی که به روش بالا برای آن عنصر بدست میآید، به صورت یک مقدار میانگین خواهد بود. برای تعیین اعداد اکسایش واقعی، بایستی اطلاعات دقیقی از ساختمان آن ترکیب در اختیار داشت.
مثال 7
عدد اکسایش اتم در:
الف. -------- ب. -------- ج.
چیست؟
حل.
جمع جبری اعداد اکسایش تمامی اتمهای یک مولکول یا یک واحد فرمولی خنثی برابر صفر است.
الف. عدد اکسایش در
ب. عدد اکسایش در (میانگین عدد اکسایش)
ج. عدد اکسایش در (میانگین عدد اکسایش)
مثال 8
عدد اکسایش اتم در:
الف. --------ب. --------ج.
چیست؟
حل.
الف. عدد اکسایش در
ب. عدد اکسایش در
ج. عدد اکسایش در (میانگین عدد اکسایش)
مثال 9
عدد اکسایش اتم در یون چیست؟
حل.
مجموع جبری اعداد اکسایش تمامی اتمهای یک یون پیچیده برابر بار الکتریکی آن یون است. عدد اکسایش در یون
مثال 10
عدد اکسایش نیتروژن در:
الف.
ب. (هر یک از نیتروژنها جداگانه و میانگین عدد اکسایش)
چیست؟
حل.
الف. عدد اکسایش در
ب. عدد اکسایش در یون
در یون طبق بند (الف) همین مثال برابر 3- و میانگین عدد اکسایش در نیترات آمونیم
همانطور که در مثالهای بالا دیدید، غالباً مشاهده میشود که عنصری در ترکیبات خود، حالتهای اکسایش متنوع دارد. مثلاً نیتروژن اعداد اکسایش از –3 (برای نمونه در ) تا +5 (مثلاً در ) را داراست. موارد کلی زیر، برای عناصری که دارای چند عدد اکسایش هستند قابل ذکر است:
1. بالاترین عدد اکسایش یک عنصر خانواده ، برابر با شماره گروه آن است، که با تعداد الکترونهای والانس آن یکی است. انتظار نمیرود یک اتم، بیش از الکترونهای والانس خود، الکترون از دست دهد، بنابراین بالاترین تعداد بار (حتی بار فرضی) یک اتم، برابر شماره گروه عنصر است.
2. پائینترین عدد اکسایش یک عنصر خانواده ، برابر بار یون تک اتمی آن عنصر است.
بالاترین عدد اکسایش گوگرد (عضو گروه )، +6 است (مثلاً در ). پائینترین عدد اکسایش گوگرد –2 (مثلاً در و ) است. بالاترین عدد اکسایش سدیم (عضو گروه ) مانند پائینترین عدد اکسایش آن، +1 است. البته عدد اکسایش سدیم عنصری صفر است. این تعمیم موارد استثنایی نیز دارد که فلوئور و اکسیژن از آن جمله هستند.
اعداد اکسایش با بارهای قراردادی یکی نیستند. در تعیین بارهای قراردادی یک اتم در یک مولکول کوالانسی، الکترونهای پیوندی به تساوی بین دو اتم پیوند تقسیم میشود و به قطبی بودن پیوند ناشی از شراکت نامساوی الکترونها توجهی نمیشود، درحالیکه در تعیین اعداد اکسایش، جفت الکترونهای پیوندی به اتم الکترونگاتیوتر نسبت داده میشوند. هر دو مفهوم، فقط قراردادی هستند. بارهای قراردادی برای تفسیر ساختار و برخی خواص مولکولهای کوالانسی مفیدند. اعداد اکسایش در موارد زیادی مورد استفاده هستند. از آنها میتوان در نوشتن فرمولها، در طبقهبندی خواص شیمیایی عناصر، در تشخیص و نظم دادن به پدیدههای اکسایش- کاهش و در موازنه معادلات اکسایش-کاهش کمک گرفت.
مفهوم عدد اکسایش چیست؟
به هر اتم از یک مولکول یا از یک یون مرکب (پیچیده) مانند ، ، و یا به هر اتم به حالت آزاد یا به صورت یون ساده مانند ، ، و عددی به نام عدد اکسایش نسبت میدهند. این عدد حالت اکسایش اتم مورد نظر را در نمونههای بالا نشان میدهد. تخصیص یک عدد مناسب به هر اتم، تدبیر مفیدی است که ما را در موازنه واکنشهای اکسایش- کاهش کمک میکند. قواعد زیر چگونگی اختصاص دادن اعداد اکسایش مناسب به اتمها را معلوم میدارد.
الف. عدد اکسایش کلیه اتمهای عناصر به حالت آزاد مساوی صفر است. مثلاً عدد اکسایش اتم اکسیژن در اکسیژن آزاد مساوی صفر است و یا عدد اکسایش در و در نیز مساوی صفر است. به همین ترتیب، عدد اکسایش در فلز آهن، در فلز مس و مانند آنها هم مساوی صفر است.
ب. عدد اکسایش هر یون ساده با بار الکتریکی آن برابر است. برای مثال عدد اکسایش هر یک از یونهای ، ، ، ، به ترتیب برابر 1+ ، 2+ ، 3+ ، 1- و 2- است.
ج. عدد اکسایش اتم اکسیژن در اغلب ترکیبات اکسیژندار برابر 2- است. در پروکسیدها که حاوی یون پروکسیدند ، عدد اکسایش اتم برابر 1- و در سوپراکسیدها که محتوی یون هستند، عدد اکسایش اتم برابر است. عدد اکسایش اتم در ترکیبات فلوئور با اکسیژن مانند مساوی 2+ است.
د. عدد اکسایش اتم در اغلب ترکیبات ئیدروژندار برابر 1+ و در ئیدریدهای فلزی، مثل عدد اکسایش برابر 1- است.
ه. در پیوندهای کوالانسی قطبی، الکترونهای پیوندی را یکجا به اتم الکترونگاتیوتر نسبت میدهیم و از آنجا، عدد اکسایش اتمهای شرکت کننده در پیوند را تعیین میکنیم. در این شرایط، عدد اکسایش هر اتم، با بار الکتریکی نسبت داده شدهای که از این طریق بدست میآورد یکسان است. به عنوان مثال، در ، زوج الکترون پیوند کوالانسی بین اتم و اتم را کلاً به نسبت میدهیم. از این راه بار الکتریکی مساوی 1- و از آن برابر 1+ خواهد شد.
و. مجموع اعداد اکسایش تمام اتمهای یک مولکول خنثی برابر صفر است.
ز. مجموع اعداد اکسایش تمام اتمهای یک یون (پیچیده) مرکب مساوی بار الکتریکی آن یون است.
چگونه عدد اکسایش برخی اتمها را در ترکیبات تعیین میکنند؟
با در نظر گرفتن جدول زیر و قواعد بیان شده، به آسانی میتوان عدد اکسایش هر اتمی را در هر نوع ترکیبی محاسبه کرد.
جسم عدد اکسایش
اتم عنصر در حالت آزاد صفر
اتم عنصر در یون سادهبارالکتریکی یون
ئیدروژن در ترکیبات1+ (جز در ئیدریدهای فلزی)
اکسیژن در ترکیبات2- (جز در پروکسیدها، سوپراکسیدها و در ترکیبات با فلوئور)
مثال 1
عدد اکسایش اتم در چیست؟
حل.
جمع جبری اعداد اکسایش یک مولکول باید صفر شود. بنابراین:
0=(عدد اکسایش )4 + (عدد اکسایش ) + (عدد اکسایش )3
عدد اکسایش را، فرض میکنیم. هر عدد اکسایش برابر +1 (قاعده7) و هر عدد اکسایشی برابر –2 (قاعده 6) دارد.
مثال 2
عدد اکسایش در کلسیم پرکلرات، ، چقدر است؟
حل.
0= (عدد اکسایش )8 + (عدد اکسایش )2 + (عدد اکسایش )
اگر را به جای عدد اکسایش بکار بریم، چون عنصر گروه است عدد اکسایش آن +2 یعنی برابر بار روی یون است. عدد اکسایش ، -2 است. بنابراین:
این نوع مسئله، راه حل دیگری نیز دارد. چون بار یون ، +2 است و چون در برابر هر یون کلسیم دو یون پرکلرات وجود دارد، بنابراین بار یون پرکلرات، باید –1 باشد و فرمول یونی آن است. بنابراین:
-1 = (عدد اکسایش )4 + (عدد اکسایش )
عدد اکسایش +7 و اعداد اکسایش مشابه باید با احتیاط مورد تفسیر قرار گیرند. این اعداد، نشانه بار یونی که معنای خاص فیزیکی دارد، نیستند، بلکه تنها با قراردادی اختیاری بدست آمدهاند. در عین حال این ارقام در بسیاری محاسبات مفید هستند.
مثال 3
عدد اکسایش در اسید بوریک را حساب کنید.
حل.
عدد اکسایش اتم در ترکیب بالا
مثال 4
عدد اکسایش اتم را در حساب کنید.
حل.
عدد اکسایش در یون داده شده
مثال 5
میانگین عدد اکسایش اتم در (تیوسولفات سدیم) را حساب کنید.
حل.
مثال 6
میانگین عدد اکسایش را در حساب کنید.
از و بدست آمده است. عدد اکسایش اتم در اکسید اولی3+ و در دومی2+ است. عدد اکسایش که در بالا محاسبه شد با هیچ کدام از آن دو مطابقت ندارد. اما عدد میانگین عدد اکسایش دو اتم آهن با عدد اکسایش3+ و یک اتم با عدد اکسایش2+ را میرساند. یعنی:
درصورتیکه اتمهای عنصری در یک ترکیب، بیش از یک عدد اکسایش داشته باشد، عدد اکسایشی که به روش بالا برای آن عنصر بدست میآید، به صورت یک مقدار میانگین خواهد بود. برای تعیین اعداد اکسایش واقعی، بایستی اطلاعات دقیقی از ساختمان آن ترکیب در اختیار داشت.
مثال 7
عدد اکسایش اتم در:
الف. -------- ب. -------- ج.
چیست؟
حل.
جمع جبری اعداد اکسایش تمامی اتمهای یک مولکول یا یک واحد فرمولی خنثی برابر صفر است.
الف. عدد اکسایش در
ب. عدد اکسایش در (میانگین عدد اکسایش)
ج. عدد اکسایش در (میانگین عدد اکسایش)
مثال 8
عدد اکسایش اتم در:
الف. --------ب. --------ج.
چیست؟
حل.
الف. عدد اکسایش در
ب. عدد اکسایش در
ج. عدد اکسایش در (میانگین عدد اکسایش)
مثال 9
عدد اکسایش اتم در یون چیست؟
حل.
مجموع جبری اعداد اکسایش تمامی اتمهای یک یون پیچیده برابر بار الکتریکی آن یون است. عدد اکسایش در یون
مثال 10
عدد اکسایش نیتروژن در:
الف.
ب. (هر یک از نیتروژنها جداگانه و میانگین عدد اکسایش)
چیست؟
حل.
الف. عدد اکسایش در
ب. عدد اکسایش در یون
در یون طبق بند (الف) همین مثال برابر 3- و میانگین عدد اکسایش در نیترات آمونیم
همانطور که در مثالهای بالا دیدید، غالباً مشاهده میشود که عنصری در ترکیبات خود، حالتهای اکسایش متنوع دارد. مثلاً نیتروژن اعداد اکسایش از –3 (برای نمونه در ) تا +5 (مثلاً در ) را داراست. موارد کلی زیر، برای عناصری که دارای چند عدد اکسایش هستند قابل ذکر است:
1. بالاترین عدد اکسایش یک عنصر خانواده ، برابر با شماره گروه آن است، که با تعداد الکترونهای والانس آن یکی است. انتظار نمیرود یک اتم، بیش از الکترونهای والانس خود، الکترون از دست دهد، بنابراین بالاترین تعداد بار (حتی بار فرضی) یک اتم، برابر شماره گروه عنصر است.
2. پائینترین عدد اکسایش یک عنصر خانواده ، برابر بار یون تک اتمی آن عنصر است.
بالاترین عدد اکسایش گوگرد (عضو گروه )، +6 است (مثلاً در ). پائینترین عدد اکسایش گوگرد –2 (مثلاً در و ) است. بالاترین عدد اکسایش سدیم (عضو گروه ) مانند پائینترین عدد اکسایش آن، +1 است. البته عدد اکسایش سدیم عنصری صفر است. این تعمیم موارد استثنایی نیز دارد که فلوئور و اکسیژن از آن جمله هستند.
اعداد اکسایش با بارهای قراردادی یکی نیستند. در تعیین بارهای قراردادی یک اتم در یک مولکول کوالانسی، الکترونهای پیوندی به تساوی بین دو اتم پیوند تقسیم میشود و به قطبی بودن پیوند ناشی از شراکت نامساوی الکترونها توجهی نمیشود، درحالیکه در تعیین اعداد اکسایش، جفت الکترونهای پیوندی به اتم الکترونگاتیوتر نسبت داده میشوند. هر دو مفهوم، فقط قراردادی هستند. بارهای قراردادی برای تفسیر ساختار و برخی خواص مولکولهای کوالانسی مفیدند. اعداد اکسایش در موارد زیادی مورد استفاده هستند. از آنها میتوان در نوشتن فرمولها، در طبقهبندی خواص شیمیایی عناصر، در تشخیص و نظم دادن به پدیدههای اکسایش- کاهش و در موازنه معادلات اکسایش-کاهش کمک گرفت.
javad namjoo- تعداد پستها : 154
تاريخ التسجيل : 2008-02-17
Adad Oxayesh
عدد اکسایش
اطلاعات اولیه
اعداد اکسایش را متخصصان شیمی معدنی ابداع کردند. برای موازنه واکنشهای اکسایش ـ کاهش از اعداد اکسایش استفاده میشود و متخصصان شیمی کوئوردیناسیون برای طبقهبندی دنیای غنی شیمی فلزات واسطه به آنها نیاز دارند. گرچه متخصصان شیمی آلی و زیست شیمی علاقه کمتری به این مفهوم دارند و معمولا تنها زمانی از این اعداد استفاده میکنند که با ترکیبات فلزات واسطه کلاسیک سر و کار داشته باشند. مسئله اختصاص اعداد اکسایش در شیمی آلی را که منعکس کننده ماهیت قطبی پیوند و است، نمیتوان به آسانی پذیرفت. مثلا کربن موجود در دو مولکول و یکسان نیستند.
تاریخچه
اولین بار چالزکی یورگنسن مسئله یکسان نبودن کربن در دو مولکول متفاوت را شناخت. وی این مسئله را در قالب اعداد اکسایش و حالتهای اکسایش بیان کرد. اعداد اکسایش همواره مورد مشاجره مولفان زیادی بوده است.
مفهوم عدد اکسایش
اعداد اکسایش بارهایی (در مورد ترکیبات کووالانسی ، بارهایی فرضی) هستند که بر طبق قواعدی اختیاری به اتمهای یک ترکیب نسبت داده میشوند. عدد اکسایش یونهای تک اتمی ، همانند بار آن یونهاست.
قوانین تعیین اعداد اکسایش
این قوانین باید ساده و روشن باشند و در صورت امکان نتایج مستدلی از نظر شیمیایی ارائه داده و ابهامی نداشته باشند. این قواعد را که عموما پذیرفته شدهاند، باید به همان ترتیبی که ارائه شده است، بکار برد. اعمال این قوانین برای تعیین اعداد اکسایش ترکیبات معدنی محکی از اظهارات فوق است.عدد اکسایش یونهای تک اتمی ، همانند بار آن یونها است.
عدد اکسایش اتمهای یک ترکیب کووالانسی را میتوان با نسبت دادن الکترونهای هر پیوند به اتم الکترونگاتیوتر درگیر در پیوند بدست آورد. در مورد اتمهای همانند که بین آنها یک پیوند غیرقطبی وجود دارد و الکترونهای پیوند به تساوی بین این اتمها تقسیم شدهاند، عدد اکسایش صفر است.
شماره قاعده/کاربرد __عدد اکسایش
1جمع اعداد اکسایش همه اتمهای موجود در گونهها برابر با بار کلی گونه مربوطه است
2برای اتمها در شکل عنصری
3برای عناصرگروه I 1+
برای عناصرگروه II 2+
برای عناصرگروه III (بهغیر از B ) 3+ برای M+3 و 1+ برای M+1
برای عناصرگروه IV (بهغیر از C و Si ) 4+ برای M+4 و 2+ برای M+2
4برای هیدروژن
1+ در ترکیب با غیرفلزات و 1- در ترکیب با فلزات
5برای فلوئور
1- در همه ترکیبات
برای Cl , Br , I 1- مگر در ترکیب با اکسیژن
6برای اکسیژن
2- مگر در ترکیب با F ، 1- در پروکسیدها (O-22) ، 2/1- در سوپروکسیدها (O-2) ،3/1- در اوزونیدها (O-3)
در مواجهه با مولکول آلی و مثالهایی از جمله زنجیری شدن ، آبزدایی ، اکسایش و شروع با این قواعد را تشریح میکنند. آنچه باعث نگرانی میشود، عبارت است از:
•زنجیری شدن، به عنوان یک واکنش اکسایش ـ کاهش ظاهر میشود.
•عدد اکسایش اتم های کربن در هیدروکربنها 5 واحد اختلاف دارد، از 4- در تا صفر در
•عدد اکسایش اتم کربن ، هنگامی که از به میرویم، 8 واحد تغییر میکند.
•عدد اکسایش اتم کربن موجود در متانول 2- ، در همه انواع الکلهای نوع اول 1- ، در الکل نوع دوم 0 ، و در الکل نوع سوم 1+ است.
•آبدهی و آبزدایی هیدروکربنها مفهوم یکسانی از واکنشهای اکسایش ـ کاهش هستند، همانند تشکیل الکل یا هالید.
•عدد اکسایش هیدروژن در پیوند با اکسیژن و با اتم کربن یکسان است.
قضیههای یورگنسن
شماره بیان قضیه توضیح
1جمع اعداد اکسایش در ماهیتی تک اتمی یا چند اتمی برابر بار الکتریکی موجود در واحدهای پروتونی است. _
2دریک ترکیب مفروض به اتمهای عناصر یکسان اعداد اکسایش یکسانی نسبت داده میشود، به شرط آنکه دلیل جدی برای انجام آن وجود نداشته باشد. شواهد شیمیایی میتواند دلایل جدی را تشکیل دهند.
3اعداد اکسایش میتوانند بطور مشابهی به ترکیباتی که اعداد اکسایش آنها از قواعد ویژهای تعیین میشوند، نسبت داده شوند (جانشینی اتمها یا گروههای مشابه). _
4واکنشهای یک ماهیتی با مشخصه اسیدی و یا بازی بودن حلال آبپوشیده و موجود در محلول آبی) ، عدد اکسایش اتمهای انفرادی را تغییر نمیدهند.
اطلاعات اولیه
اعداد اکسایش را متخصصان شیمی معدنی ابداع کردند. برای موازنه واکنشهای اکسایش ـ کاهش از اعداد اکسایش استفاده میشود و متخصصان شیمی کوئوردیناسیون برای طبقهبندی دنیای غنی شیمی فلزات واسطه به آنها نیاز دارند. گرچه متخصصان شیمی آلی و زیست شیمی علاقه کمتری به این مفهوم دارند و معمولا تنها زمانی از این اعداد استفاده میکنند که با ترکیبات فلزات واسطه کلاسیک سر و کار داشته باشند. مسئله اختصاص اعداد اکسایش در شیمی آلی را که منعکس کننده ماهیت قطبی پیوند و است، نمیتوان به آسانی پذیرفت. مثلا کربن موجود در دو مولکول و یکسان نیستند.
تاریخچه
اولین بار چالزکی یورگنسن مسئله یکسان نبودن کربن در دو مولکول متفاوت را شناخت. وی این مسئله را در قالب اعداد اکسایش و حالتهای اکسایش بیان کرد. اعداد اکسایش همواره مورد مشاجره مولفان زیادی بوده است.
مفهوم عدد اکسایش
اعداد اکسایش بارهایی (در مورد ترکیبات کووالانسی ، بارهایی فرضی) هستند که بر طبق قواعدی اختیاری به اتمهای یک ترکیب نسبت داده میشوند. عدد اکسایش یونهای تک اتمی ، همانند بار آن یونهاست.
قوانین تعیین اعداد اکسایش
این قوانین باید ساده و روشن باشند و در صورت امکان نتایج مستدلی از نظر شیمیایی ارائه داده و ابهامی نداشته باشند. این قواعد را که عموما پذیرفته شدهاند، باید به همان ترتیبی که ارائه شده است، بکار برد. اعمال این قوانین برای تعیین اعداد اکسایش ترکیبات معدنی محکی از اظهارات فوق است.عدد اکسایش یونهای تک اتمی ، همانند بار آن یونها است.
عدد اکسایش اتمهای یک ترکیب کووالانسی را میتوان با نسبت دادن الکترونهای هر پیوند به اتم الکترونگاتیوتر درگیر در پیوند بدست آورد. در مورد اتمهای همانند که بین آنها یک پیوند غیرقطبی وجود دارد و الکترونهای پیوند به تساوی بین این اتمها تقسیم شدهاند، عدد اکسایش صفر است.
شماره قاعده/کاربرد __عدد اکسایش
1جمع اعداد اکسایش همه اتمهای موجود در گونهها برابر با بار کلی گونه مربوطه است
2برای اتمها در شکل عنصری
3برای عناصرگروه I 1+
برای عناصرگروه II 2+
برای عناصرگروه III (بهغیر از B ) 3+ برای M+3 و 1+ برای M+1
برای عناصرگروه IV (بهغیر از C و Si ) 4+ برای M+4 و 2+ برای M+2
4برای هیدروژن
1+ در ترکیب با غیرفلزات و 1- در ترکیب با فلزات
5برای فلوئور
1- در همه ترکیبات
برای Cl , Br , I 1- مگر در ترکیب با اکسیژن
6برای اکسیژن
2- مگر در ترکیب با F ، 1- در پروکسیدها (O-22) ، 2/1- در سوپروکسیدها (O-2) ،3/1- در اوزونیدها (O-3)
در مواجهه با مولکول آلی و مثالهایی از جمله زنجیری شدن ، آبزدایی ، اکسایش و شروع با این قواعد را تشریح میکنند. آنچه باعث نگرانی میشود، عبارت است از:
•زنجیری شدن، به عنوان یک واکنش اکسایش ـ کاهش ظاهر میشود.
•عدد اکسایش اتم های کربن در هیدروکربنها 5 واحد اختلاف دارد، از 4- در تا صفر در
•عدد اکسایش اتم کربن ، هنگامی که از به میرویم، 8 واحد تغییر میکند.
•عدد اکسایش اتم کربن موجود در متانول 2- ، در همه انواع الکلهای نوع اول 1- ، در الکل نوع دوم 0 ، و در الکل نوع سوم 1+ است.
•آبدهی و آبزدایی هیدروکربنها مفهوم یکسانی از واکنشهای اکسایش ـ کاهش هستند، همانند تشکیل الکل یا هالید.
•عدد اکسایش هیدروژن در پیوند با اکسیژن و با اتم کربن یکسان است.
قضیههای یورگنسن
شماره بیان قضیه توضیح
1جمع اعداد اکسایش در ماهیتی تک اتمی یا چند اتمی برابر بار الکتریکی موجود در واحدهای پروتونی است. _
2دریک ترکیب مفروض به اتمهای عناصر یکسان اعداد اکسایش یکسانی نسبت داده میشود، به شرط آنکه دلیل جدی برای انجام آن وجود نداشته باشد. شواهد شیمیایی میتواند دلایل جدی را تشکیل دهند.
3اعداد اکسایش میتوانند بطور مشابهی به ترکیباتی که اعداد اکسایش آنها از قواعد ویژهای تعیین میشوند، نسبت داده شوند (جانشینی اتمها یا گروههای مشابه). _
4واکنشهای یک ماهیتی با مشخصه اسیدی و یا بازی بودن حلال آبپوشیده و موجود در محلول آبی) ، عدد اکسایش اتمهای انفرادی را تغییر نمیدهند.
javad namjoo- تعداد پستها : 154
تاريخ التسجيل : 2008-02-17
صفحه 1 از 1
صلاحيات هذا المنتدى:
شما نمي توانيد در اين بخش به موضوعها پاسخ دهيد